پیامدهای دنیوی تمسخر

تمسخر با توجه به ریشه­ها و عواملی که بر اساس آیات قرآن ذکر شد آثار دنیوی زیادی دارد که به بعضی از آن­ها اشاره خواهد شد:

1) از بین رفتن دوستی و محبت/ از بین رفتن اعتماد

از جمله مهم­ترین آثار مسخره کردن دیگران که در دنیا فرد مسخره کننده به آن گرفتار می­گردد بنا به فرموده­ی امام صادق علیه السلام: « لَا يَطْمَعَنَ‏ الْمُسْتَهْزِئُ‏ بِالنَّاسِ‏ فِي‏ صِدْقِ‏ الْمَوَدَّة[1]ِ؛ كسى كه مردم را مسخره می­كند، نبايد به دوستی خالصانه آنان، اميد داشته باشد».

2) نزول بلا

از جمله آثار مسخره کردن برای شخص مسخره کننده در دنیا نازل شدن عذاب است این مطلب به صورت واضح در این روایت امام سجاد علیه السلام: «وَ الذُّنُوبُ الّتى تُنزِلُ النِّقَمَ عِصيانُ العارِفِ بِالبَغىِ وَ التَطاوُلُ عَلَى النّاسِ وَ الاِستِهزاءُ بِهِم وَ السُّخريَّةُ مِنهُم[2]؛ گناهانى كه باعث نزول عذاب می­شوند، عبارت­اند از: ستم كردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره كردن آنان» آمده است.

ایشان یکی از علت­های نزول عذاب دنیوی برای افراد در این دنیا را مسخره کردن مردم معرفی نموده­اند.

3) تحقیر شدن

 از جمله آثاری که افرادی که دیگر را مسخره می­کند باید منتظر آن باشد حقارت و تحقیر شدن است، زیرا

امام على علیه السلام در این مورد فرموده­اند: «اِرهَبْ تَحذَرْ، و لا تَهزِلْ فتُحتَقَرَ[3]؛ بترس تا بر حذر باشى و مسخرگى نكن كه كوچك می­شوى».

در این روایت حضرت یکی از عواملی که موجب حقارت افراد می­گردد را مسخره کردن معرفی نموده­اند.

4) از بین رفتن عزم و اراده

به منظور این­که افراد به خواهند به اهداف­شان برسند باید از عزم و اراده قوی برخوردار باشند، یکی از عوامل از بین بردن عزم و اراده بنا بر روایت مسخره کردن دیگران است، در این خصوص حضرت علی علیه السلام فرمودند:

«غَلَبَةُ الهَزلِ تُبطِلُ عَزيمَةَ الجِدِّ[4]؛ چيره آمدن مسخرگى، عزم جدّى را از بين می­برد».

در این روایت حضرت غالب شدن مسخرگی بر فرد را موجب از بین رفتن اراده معرفی کرده­اند.

5) در زمره نادانان

 یکی دیگر از آثار این­که افراد دیگر به تمسخر گرفته شوند این است که شخص مسخره کننده در زمره و ردیف افراد نادان قرار می­گیرد، حضرت علی علیه السلام فرمودند: «مَن كثُرَ هَزلُهُ استُجهِلَ[5] ؛ هر كه زياد شوخ و غير جدّى باشد، نادان شمرده شود». در این روایت و هم­چنین روایت دیگری با همین مضمون و عبارات دیگر فرموده­اند: «كَثرَةُ الهَزلِ آيةُ الجَهلِ[6] ؛ مسخرگى زياد، نشانه نادانى است». تأکید در این بیان این اثر مسخره کردن نشانه اهمیت این مسئله می­باشد؛ با توجه به این­که تمام افراد بشر به دنبال این هستند که توانایی­های خود را نشان بدهند توجه به این اثر می­تواند به عنوان یکی از عوامل بازدارنده برای این گناه به حساب آید.

6) از بین رفتن جدیت

با توجه این مسئله که افراد دوست دارند که در جمعی که قرار دارند جدی گرفته شوند و حرف­شان روی افراد دیگر اثر داشته باشد باید مسخره کردن را ترک کنند، زیرا بنا به فرموده­ی امام على علیه السلام:« مَن كَثُرَ هَزلُهُ بَطَلَ جِدُّهُ[7]؛ هر كه مسخرگى­اش زياد باشد، جدّيتش از بين برود (مردم سخنان و كردارهاى جدّى او را نيز به شوخى گيرند و به آنها اهميتى ندهند)» و به این ترتیب از جایگاه اجتماعی مطلوبی نیز نخواهد اشت.

 در روایاتی دیگر از مولی متقیان حضرت على علیه السلام فرمودند: «مَن جَعَلَ دَيْدَنَهُ الهَزلَ لَم يُعرَفْ جِدُّهُ [8]؛ هر كه مسخرگى را عادت خود قرار دهد، جدّى بودنش شناخته نشود» که در این صورت اطرافیان هر عملی که او انجام دهد به حساب مسخرگی او می­گذارند و در هیچ حالتی او را جدی نمی­گیرند.

در کلامی دیگر از امام على علیه السلام که فرمودند: «الكاملُ مَن غَلَبَ جِدُّهُ هَزلَهُ[9]؛ كامل، آن كسى است كه جدى بودنش بر مسخرگى اش چيره آيد»، نشانه فرد کامل را در جدی بودن و ترک مسخرگی بیان کرده­اند.

7) زایل شدن عقل

یکی دیگر از آثار زیان­بار تمسخر برای فرد مسخره کننده بنا به فرمایش حضرت على علیه السلام که فرمودند: «مَن غَلَبَ علَيهِ الهَزلُ فَسَدَ عَقلُهُ[10]؛ هر كه مسخرگى بر او چيره آيد، خردش تباه شود» از بین رفتن عقل می­باشد.

با توجه به این مطلب که آن­چه که انسان را از دیگر مخلوقات متمایز می­کند عقل است بزرگ­ترین ضرر و مصیبت بر انسان از دست دادن این نعمت خواهد بود.

8) مرگ

از جمله آثار تمسخر و مسخره کردن افراد مؤمن که در قرآن کریم اشاره شده می­توان به هلاکت و نابودی مسخره کننده اشاره کرد از جمله آیاتی که در این زمینه وجود دارد آیه: « وَ مَا يَأْتِيهِم مِّن نَّبىِ‏ٍّ إِلَّا كاَنُواْ بِهِ يَسْتهَْزِءُونَ فَأَهْلَكْنَا أَشَدَّ مِنهُْم بَطْشًا[11]» است در این خداوند به صرحت بیان فرموده­اند که اگر کسی مؤمنین را مورد تمسخر قرار دهد در نتیجه این کار او را هلاک خواهد کرد.

در این زمینه آیات دیگری نیز وجود دارد که در آن­ها بیان شده که افرادی که عذاب الهی را قبول نداشته و آن را مورد تمسخر قرار می­داده­اند به همین عذاب­ها به هلاکت رسیده­اند[12].  

9) فراموشی خداوند

یکی دیگر از آثار و پیامد­های که مسخره کننده با آن موجه می­گردد، غفلت از یاد خداست، که خود موجب بسیاری از گرفتاری افراد است در کلام الله مجید از جمله آثار استهزاء بر اساس این آیه: « فَاتخََّذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتىَّ أَنسَوْكُمْ ذِكْرِى وَ كُنتُم مِّنهُْمْ تَضْحَكُون[13]»؛ فراموشی یاد خداوند می­باشد و این کیفر استهزاء مؤمنین است[14]. 

منابع

قرآن

1-    مجلسی، بحار لاأنوار، ج 72، ص 144.

2-    ابن بابویه، معانی الأخبار، متن، 270.

3-    تمیمی آمدی، غررالحکم، ص133.

4-    لیثی واسطی، عیون الحکم، ص349؛

5-    قرائتی، تفسیر نور، ج 6، ص 132.

6-    تمیمی آمدی، تصنیف غررالحکم، ص222.

پی نوشت:

[1]  مجلسی، بحار لاأنوار، ج 72، ص 144.
[2]  ابن بابویه، معانی الأخبار، متن، 270.
[3] تمیمی آمدی، غررالحکم، ص133.
[4]لیثی واسطی، عیون الحکم، ص349؛ تمیمی آمدی، غررالحکم، ص473.
[5] تمیمی آمدی، غررالحکم، ص589.
[6] لیثی واسطی، عیون الحکم، ص389؛ تمیمی آمدی، غررالحکم، ص527.
[7] لیثی واسطی، عیون الحکم، ص447؛ تمیمی آمدی، غررالحکم، ص611.
[8]لیثی واسطی، عیون الحکم، ص442؛ تمیمی آمدی، غررالحکم، ص596.
[9]تمیمی آمدی، غررالحکم، ص128.
[10] تمیمی آمدی، تصنیف غررالحکم، ص222.
[11] زخرف:7-8.
[12] ر.ک: انعام: 6؛ هود: 11؛ نحل: 16؛ انبیاء: 21 و … .
[13]  مؤمنون: 110.
[14] ر.ک: قرائتی، تفسیر نور، ج 6، ص 132.