آثار غیبت

برای غیبت آثار سوء فراوانی ذکر شده است که توجه به این موارد می­ تواند به عنوان راهکار­های برای پیش­گیری از این رذیله اخلاقی باشد. این آثار را در دو دسته آثار دنیوی و اخروی می­ توان تقسیم ­بندی کرد.

آثار دنیوی

  با توجه به این مطلب که زندگی دنیوی و اخروی افراد از هم جدا نیست و هر عملی یک عکس العملی در زندگی افراد دارد غیبت نیز از این اصل کلی مستثنا نیست در این قسمت بعضی از آثار دنیوی این رذیله اخلاقی خواهد آمد.

الف) پایین آوردن ارزش اعمال عبادی

یکی از آثار دنیوی که برای غیبت ذکر شده، باطل کننده بودن وضو است

در روایات آمده است که «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله الْجُلُوسُ فِي الْمَسْجِدِ انْتِظَارَ الصَّلَاةِ عِبَادَةٌ مَا لَمْ يُحْدِثْ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا يُحْدِثُ قَالَ الِاغْتِيَابَ‏[1]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده ­اند: نشستن در مسجد به انتظار نماز عبادت است تا حدثی صورت نگرفته باشد، سؤال شده که يا رسول الله حدث چيست؟ ایشان فرمودند: غيبت كردن».

در این حدیث به صورت واضح پیامبر غیبت را به عنوان یکی از عوامل کاهش دهنده نور وضو بیان فرموده­ اند، و از آن­جا که وضو مقدمه برای تمام اعمال عبادی می­ باشد، می­ توان این­گونه برداشت کرد که غیبت اثر مستقیم در کم کردن ارزش واقعی و معنوی عبادات دارد.

یکی دیگر از روایاتی که در این زمینه رسیده است این حدیث شریف است که: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مَنِ‏ اغْتَابَ‏ امْرَأً مُسْلِماً بَطَلَ‏ صَوْمُهُ‏ وَ نُقِضَ‏ وُضُوؤُه‏[2]؛ حضرت فرموده­ اند: هر كس مسلمانى را غيبت كند روزه اش باطل وضواش شكسته شود».

در این­جا نیز غیبت کردن و پشت سر افراد صحبت کردن را به عنوان کاهنده ارزش اعمال عبادی افراد معرفی فرموده ­اند و به این ترتیب افراد را از غیبت باز داشته­ اند.

ب) رفتن آبرو در دنیا

یکی از چیز­های که برای همه افراد مهم و قابل توجه می­ باشد، آبرو و احترام در انظار عمومی است، یکی از آثار غیبت که بنا بر روایات در همین دنیا گریبان­ گیر فرد غیبت کننده خواهد شد، غیبت شدند و رفتن آبرو در همین دنیا می­ باشد.

امام صادق علیه السلام در این مورد فرموده­ اند: «لَا تَغْتَبْ فَتُغْتَبَ وَ لَا تَحْفِرْ لِأَخِيكَ حَفِيرَةً فَتَقَعَ‏ فِيهَا فَإِنَّكَ‏ كَمَا تَدِينُ‏ تُدَان[3]‏؛ غيبت نكن تا از تو غيبت نشود و چاه­ى براى برادرت نكن تا خود در آن قرار نگیری زيرا همان­گونه که پاداش بدهی پاداش می­بینی».

در این حدیث امام صادق علیه السلام به صورت صریح و روشن فرموده­ اند به منظور جلوگیری از بیان عیب پنهانی که شخص دوست ندارند فاش شود از بیان عیوب افراد و غیبت آن­ها خودداری شود زیرا دنیا دار مکافات است و هر آن­چه افراد در مورد دیگران انجام دهند در مورد­شان انجام خواهد شد.

پ) جدایی و افتراق در جامعه

یکی دیگر از آثار سوء غیبت در این دنیا جدایی و فاصله بین افراد می­ باشد، و از طرفی در اسلام بر اتحاد و همدلی بین مؤمنین به عنوان اعضای اصلی و مهم جامعه اسلامی تأکید شده است و از هر عملی که این اتحاد را به خطر می­ اندازد نهی شده، در روایات غیبت یکی از عوامل افتراق معرفی شده از جمله این حدیث شریف از پیامبر صلی الله علیه و آله که فرموده ­اند: «مَنْ‏ مَدَحَ‏ أَخَاهُ‏ الْمُؤْمِنَ‏ فِي‏ وَجْهِهِ‏ وَ اغْتَابَهُ‏ مِنْ‏ وَرَائِهِ‏ فَقَدِ انْقَطَعَ‏ مَا بَيْنَهُمَا مِنَ‏ الْعِصْمَةِ[4]؛ هر کس مؤمن را در حضورش مدح كند و در پشت سر بدش را بگويد پيوند ميان­شان قطع می­ شود».

در این­جا پیامبر صلی الله علیه و آله دو رو بودن و غیبت کردن را نهی کرده­ اند و یکی از عوامل جدایی بین مؤمنین بیان فرموده ­اند؛ می­ توان این­گونه بیان کرد که یکی از راه­های اتحاد و هم­بستگی مسلمین در بین خودشان صاف و یک رنگ بودن است، و هنگامی که اتحاد در جامعه اسلامی باشد از قدرت بالایی در برابر بیگانگان برخوردار خواهد بود.

ت) غیبت کننده ملعون است

یکی دیگر از آثار غیبت که در این دنیا به فرد غیبت کننده می­رسد، ملعون بودن و از رحمت الهی دور شدن است، که تمام زندگی افراد را تحت الشعاع قرار می­دهد. امام رضا علیه السلام در این خصوص فرموده­اند: «…. مَلْعُونٌ‏ مَلْعُونٌ‏ مَنِ‏ اغْتَابَ‏ أَخَاه‏[5]؛ ملعون است ملعون است كسى كه برادرش را غيبت كند».

حضرت در این حدیث مواردی را که برادران دینی نسبت به یک دیگر نباید انجام دهند را بیان فرموده­ اند یکی از این موارد غیبت است که در اثر آن فرد مورد لعنت قرار می­گیرد.

ث) نابودی دین

از جمله آثاری که در این دنیا فرد غیبت کننده به آن دچار می­شود این است که به وسیله غیبت دین خود را از دست می دهد بدون این­که متوجه باشد در این خصوص پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده ­اند: « مَا عُمِرَ مَجْلِسٌ‏ بِالْغِيبَةِ إِلَّا خَرِبَ‏ مِنَ‏ الدِّين‏[6]؛ مجلسى که با غيبت آباد شود دين در آن از بین می­رود».

بعضی از اعمال موجب نابودی و از بین رفتن دین در دنیا می­گردد که حقیقت و باطن آن در آخرت برای افراد مشخص می­گردد یکی از این اعمال طبق فرموده­ ی پیامبر صلی الله علیه و آله غیبت کردن است.

ج) بیماری

با توجه به اینکه هر گناه­ی که از انسان سرمی­ زند یک اثری بر روی جسم او خواهد گذاشت یکی از آثار غیبت که کمتر مورد توجه قرار گرفته، طبق روایت امام صادق علیه السلام که فرموده­ اند: «لَا يَطْمَعَنَّ … الْمُغْتَابُ‏ فِي‏ السَّلَامَة[7]؛  غیبت کننده چشم طمع به سلامتی نداشته باشد».

از این روایت به دست می­ آید یکی از عواملی که سلامتی افراد را به خطر می­ اندازد غیبت کردن است.

منابع

1-    كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏،1407 ق‏، الكافي( ط- الإسلامية)، مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد، تهران‏: دار الكتب الإسلامية، چاپ: چهارم‏

2- ابن بابويه، محمد بن على‏، 1376 ش‏، الأمالي( للصدوق)، تهران‏: كتابچى‏، چاپ: ششم‏

3- فتال نيشابورى، محمد بن احمد،1375 ش‏، روضة الواعظين و بصيرة المتعظين( ط- القديمة)، قم‏: انتشارات رضى‏، چاپ: اول‏

4-حر عاملى، محمد بن حسن‏،1409 ق‏، وسائل الشيعة، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم‏: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏،چاپ: اول‏

5-ديلمى، حسن بن محمد،1408 ق‏، أعلام الدين في صفات المؤمنين‏،مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم‏: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، چاپ: اول‏

6-نورى، حسين بن محمد تقى‏،1408 ق‏، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل‏، مصحح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم‏: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، چاپ: اول‏

7- ابن بابويه، محمد بن على‏،1362 ش‏، الخصال‏، مصحح: غفارى، على اكبر، قم‏: جامعه مدرسين‏، چاپ: اول
پی نوشت:
[1] کافی، ج 2، 357.
[2] امالی شیخ صدوق، متن430
[3] روضۀ الواعظین و بصیرۀ المتعظین، ج 2، ص470.
[4]  وسائل الشیعه ج 12، ص260.
[5]  اعلام الدین 125
[6]  مستدرک ج 9 ص 121
[7] خصال ج 2، ص 434