جرجیس

متأسفانه در سال­های اخیر، عده­ ای با فضاسازی­های خاص در همه مسائل دینی از جمله بحث شفاف و عقلایی تقلید تشکیک می­کنند؛ لذا ما بر آن شدیم تا یکی از ابعاد مهم مسأله تقلید یعنی ادله وجوب تقلید از منظر اهل بیت علیهم السلام را در چند قسمت مورد بررسی قرار دهیم.

اسلام براى همه­ ی نیازمندى هاى انسان اعّم از مادى و معنوى، فردى و اجتماعى و غیره، قـوانین و مقررّاتى وضع کرده و این قوانین در مجموعه­ هاى گوناگون فقهى تدوین و تألیف یافته و در مجموع عـلم فـقـه را تـشـکـیـل مـی­دهـند. عـلم فـقـه در واقـع، روش اصـیـل بـنـدگى، کیفیت صحیح روابط اجتماعى و عالى ترین نظام­های حیاتى را شامل می­شود که نـاظـر بـه تـمـام ابـعـاد زنـدگـى انـسـان است.

از موضوعات قطعی و مسلم که علمای اسلام بر آن اتفاق نظر دارند این است که هر مسلمانی باید به اصول دین یعنی، توحید، نبوت و معاد و به اعتقاد ما شیعیان، علاوه بر آن­ها به عدل و امامت یقین داشته باشد؛ بلکه، واجب است با دلیل و برهان، این اصول را بشناسد و به آن­ها ایمان بیاورد؛ اعتقاد به اصول دین از روی ظن و گمان، گفته دیگران و یا تقلید را کافی و جایز نمی­دانند؛ در برابر این اصول خمسه در شریعت اسلام، احکامی وجود دارد که خدای حکیم، آن­ها را برای سعادت دنیا و آخرت انسان­ها تشریع نموده است و اگر انسان­ها به آن­ها عمل نکنند، نه به سعادت مطلوب می­رسند و نه از عذاب مخالفت با آن­ها در امان خواهند بود؛ شناخت احکام شرعی، نیاز به آگاهی­ های فراوان دارد و آموختن آن­ها نیز نیازمند سال ها تلاش جدی است، با توجه به منابع اسلامی می­توان به این نتیجه رسید که مکلف برای بدست آوردن احکام سه راه دارد:

1.      به این منظور راه تحصیل علوم دینی و به خصوص اجتهاد در فقه را در پیش بگیرد.

2.      برای رسیدن به حکم واقعی راه احتیاط را انتخاب کند به این معنا که آراء تمام مجتهدین را مورد بررسی قرار دهد تا عمل او مطابق با واقع باشد.

3.      راه تقلید را طی کند به این معنا که غیر متخصّص در امر تخصّصی به متخصّص آن امر مراجعه کند و این مطلب می­تواند به عنوان یک دلیل عقلائی برای لزوم تقلید نیز باشد.

بدون تردید اگر کسی راه اول را انتخاب کند دیگر نیازی به راه­های دیگر ندارد، امّا این راه با گذشت سال­های تقریباً طولانی بدست می­آید و نیاز به توفیق الهی دارد و برای همه افراد ممکن نیست، از این راه به احکام الهی دست پیدا کنند؛ امّا راه دوم از آنجا که خیلی سخت است و معمولاً زندگی عادی افراد را مختل می­کند در جامعه کمتر مورد توجه قرار می­گیرد؛ با این تفاصیل راه سوم که همان تقلید است از دیگر راه­های مطمئن­تر و آسان­تر می­باشد؛ و مکلف غیر مجتهدی که نمی­تواند به احتیاط عمل کند، لزوماً با مراجعه به متخصّص دین شناس که در عرف از آن به عنوان تقلید از مجتهد اعلم و عادل یاد می شود می­تواند  اطمینان حاصل کند که به احکام واقعی الهی عمل کرده و نزد خداوند حجّت و عذری داشته باشد. حاصل کلام اینکه، هیچ یک از علمای اسلام در ضرورت تقلید در احکام دین تشکیک نکرده­ اند؛ بلکه تقلید به این مفهوم، در زمره ضروریات دین اسلام می­باشد.